Kısa bir soru ama hukuki açıdan cevabı zor bir soru olduğu için, sorunuzu resmi kurumda çalışan kadrolu işçi nasıl memur olur? Şeklinde anladığımızı belirterek cevaplamaya çalışalım.

Kamu idarelerinde istihdam biçimi, memur, sözleşmeli personel, geçici personel ve sürekli ve geçici işçiler olmak üzere dört çeşittir.

Kadrolu personel olarak tarif edilen memurlarla ilgili olarak, 190 sayılı KHK nin Ek 7 nci maddesinde, kamu idarelerinin serbest memur kadrolarına yapacağı açıktan atama sayıları ve diğer kamu idarelerinden yapacağı nakil sayıları toplamı ile bu toplam sayıdan istisna tutulacak atamaları, Merkezi Yönetim Bütçe Kanununda gösterilmektedir. Merkezi Yönetim Bütçe Kanununda, cari yıl personel ihtiyaçları, bir önceki yılda emeklilik, ölüm, istifa veya nakil sonucu ayrılan personel sayısının yüzde ellisini (araştırma görevlisi kadroları için yüzde yüzünü) aşmamak kaydıyla açıktan veya naklen atama yoluyla karşılanır. Bu sınırlar içinde personel ihtiyacını karşılayamayacak idareler için ilave atama izni dağılımının Çalışma Bakanı ile Maliye Bakanının müşterek önerisi üzerine Başbakan Onayıyla idareler itibarıyla belirlenmektedir.

Aynı şekilde Merkezi Yönetim Bütçe Kanununda, sürekli işçiler ile geçici işçilerin bütçede yer alan ödenekleri aşmayacak sayı ve/veya süreyle istihdam edileceği, sürekli işçi kadrolarının açıktan atama amacıyla kullanılması ve vizesi, bütçe imkânları göz önünde bulundurularak DPB görüşü üzerine Maliye Bakanlığının iznine bağlı olduğu yazılıdır.

Devlet memuru olabilmenin şartları 657 sayılı Kanunun 48 inci maddesinde Devlet memurluğuna alınma genel ve özel şartları olarak ayrı ayrı belirlenmiş, aynı Kanunun 49-51 inci maddelerinde ise Devlet memuru olarak atanacakların açılacak Devlet memurluğu sınavlarına girmeleri ve sınavı kazanmaları şart olduğu hüküm altına alınmıştır. Sınavların ve başvuruların yapılmasına dair usul ve esaslar 3/5/2002 tarih ve 24744 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Görevlerine İlk Defa Atanacaklar İçin Yapılacak Sınavlar Hakkında Genel Yönetmelikte düzenlenmiştir. Söz konusu Yönetmeliğe göre, sınav sonuçları, sınav komisyonlarınca başarı sıralarına göre ilan edilir ve yazı ile de ilgililere bildirilir. İlan edilen sınav sonuçları müteakip sınav tarihine kadar geçerlidir. KPSS sonuçları iki yıl süreyle geçerlidir. ÖSYM, KPSS tarihi, başvuru tarihi ve başvurunun ne şekilde ve nereye yapılacağını Resmi Gazete ve tirajı yüksek üç gazetede duyurur. Sınav ÖSYM’ce eleme ve seçme grubu için yapılır. Devlet memuru olmak isteyenlerin, öncelikle (KPSS) katılmaları ve sınav sonucu aldıkları puana göre (A) grubu kadrolar için kamu idarelerinin; (B) grubu kadrolar için ise ÖSYM’nin ilanlarını takip etmeleri ve başvurmaları gerekir.

İşçi olabilmenin şartları ise, işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarının düzenlendiği 4857 sayılı İş Kanununda belirlenmiştir. İş arayanların elverişli oldukları işlere yerleştirilmeleri ve çeşitli işler için uygun işçiler bulunmasına aracılık görevi, Türkiye İş Kurumu ve bu hususta izin verilen özel istihdam bürolarınca yerine getirilir. İşçi alınmasında uygulanacak usul ve esaslar 09.08.2009 tarih ve 27314 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Kurum Ve Kuruluşlarına İşçi Alınmasında Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte düzenlenmiştir. Söz konusu yönetmeliğe göre, kamu kurum ve kuruluşlarının ortaöğretim ve daha yüksek eğitim düzeyindeki işçi talepleri KPSS puanıyla; ilköğretim ve daha alt eğitim düzeyindeki işçi talepleri ile eğitim şartı aranmaksızın kömür ve maden işletmelerinin yeraltı işlerinde çalıştırılacaklara ilişkin taleplere gönderilecek adaylar ise noter huzurunda çekilecek kura ile belirlenir.

657 sayılı Devlet Memurları Kanununda, 657 sayılı Kanuna tabi olmayan personelden 657 sayılı Kanuna tabi bir göreve geçirilenlerin intibaklarının nasıl yapılacağı Ek geçici 1, 2 ve 3 üncü maddelerinde düzenlenmiştir. Ancak, 657 sayılı Kanunun asıl maddelerinde, resmi kurum ve kuruluşlarda işçi statüsünde çalışanların memuriyet statüsüne nakli veya doğrudan geçmeyi düzenleyen bir hüküm bulunmadığından doğrudan geçiş yapılamaz. Bir başka ifadeyle 4857 sayılı İş Kanununa tabi olarak resmi kurum ve kuruluşlarda çalışan işçilerin memuriyet kadrolarına atanmaları mümkün değildir. Ancak belirli dönemlerde çıkarılan Kanunlarla resmi kurum ve kuruluşlarda çalışan işçilerin memuriyete geçişine izin verilmiştir. Resmi kurum ve kuruluşlarda çalışan işçiler ancak bir kanunla memuriyet kadrolarına geçirilebilirler. Bu Kanunlardan bazıları; 12.2.1982 tarihli ve 2595 sayılı Kanun, 12.2.1982 tarihli ve 241 sayılı KHK, 24.11.1994 tarihli ve 4046 sayılı Kanun gibi özel düzenleme içeren kanunlardır.

657 sayılı Kanunun Ek geçici 1, 2 ve 3 üncü maddelerine göre, memuriyet dışında geçen hizmetler değerlendirilebilmekte ve işçilikte geçen süreler ister özel olsun ister resmi olsun sigortalı süreler, emekliliğe esas aylık ve kazanılmış hak aylık olmak üzere birkaç yönden memuriyete intibakları yapılmaktadır.

2595 sayılı Kanunun Geçici 9 uncu maddesine göre; resmi kurumlarda işçi iken 1.3.1982 -1.9.1982 tarihlerinde memuriyete girenlerin intibakı 657 sayılı Kanunun ek geçici 1, 2 ve 3 üncü maddesine göre kadro şartı ve yükselebileceği dereceyi geçmemek üzere yapılmıştır.

241 sayılı KHK’nin 15 inci maddesine göre; resmi kurumlarda işçi iken 1.7.1984-31.12.1984 tarihlerinde memuriyete girenlerin intibakı 657 sayılı Kanunun ek geçici 1, 2 ve 3 üncü maddesine göre kadro şartı ve yükselebileceği dereceyi geçmemek üzere yapılmıştır. Ayrıca,  1.3.1975-1.3.1982 tarihlerinde memurluğa geçmiş olanların işçi olarak geçen hizmetleri öğrenim durumlarına göre yükselebilecekleri tavanı aşmamak kaydıyla kadro şartı aranmaksızın değerlendirilmiştir.

4046 sayılı Kanunun 22 nci ve geçici 9 uncu maddesine göre; Özelleştirilen kuruluşlarda (Kamu İktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıklarda) sözleşmeli statüde çalışmakta iken 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi kurumlara nakledilerek Devlet memuru statüsüne geçirilenlerin sözleşmeli statüde (kapsam dışı personel dahil) geçen hizmet süreleri; aynı Kanunun ek geçici 1, 2 ve 3 üncü maddelerine göre, 458 sayılı Kanun Hükmünde Kararname hükümleri de dikkate alınmak suretiyle, öğrenim durumlarına göre yükselebilecekleri tavanı aşmamak kaydıyla kadro şartı aranmaksızın kazanılmış hak aylık, derece ve kademelerinin tespitinde değerlendirilmektedir.

Güncel mevzuatımıza göre işçilikle memuriyeti karşılaştırdığımızda, memuriyetten emekli olursanız emekli ikramiyesi alır ve bu süreler için kıdem tazminatı alamazsınız. Buna karşın, işçilikten sonra memuriyetiniz 3 yıl 6 aydan az olursa sigortalılıktan emekli olabilir, kıdem tazminatı da alabilirsiniz. 30 yıldan fazla hizmet için emekli ikramiyesi alamazsınız, fakat kıdem tazminatında süre bakımından üst sınır yoktur.

Bu itibarla yukarıda belirtilen hükümlerin ve yapılan açıklamaların birlikte değerlendirilmesi neticesinde, resmi kurumda çalışan kadrolu bir işçinin memur olabilmesi ancak özel bir kanunda geçişe izin verilmiş olmasına bağlı bulunmaktadır.